BİZİ TAKİP EDİN
facebook instagram youtube Twitter
TR EN

Belkahve’den Meryem Ana’ya Efelerin izinde

03.04.2020
Paylaş

İzmir’de bir zamanlar efelerin yürüdüğü yollar kültür rotasına dönüştürülüyor. Bornova’nın Belkahve mevkisinden başlayarak Kemalpaşa, Bayındır, Ödemiş, Kiraz, Beydağ, Tire ve Selçuk üzerinden Meryem Ana’ya ulaşması planlanan Efeler Yolu, İzmir’in kültür mirası efeliği odağına alarak 29 dağ köyünü birbirine bağlıyor. Kökleri Lidya medeniyetine uzanan antik ticaret yolları, vadiler, kaleler, manastırlar ve efelerin kullandığı yaylalar doğal parkurlara eşlik edecek.

Efes-Mimas Yolu ile Birleştirilecek

İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin Ege Üniversitesi’yle işbirliği yaparak hayata geçirdiği, İzmir Valiliği, İzmir Orman Bölge Müdürlüğü ve İzmir Vakfı’nın ortakları arasında olduğu proje, Küçük Menderes Havzası’nın doğal güzelliklerini, tarihi ve kültürel değerlerini gün yüzüne çıkaracak uluslararası bir kültür rotası oluşturmayı hedefliyor. İzmir Kalkınma Ajansı (İZKA) tarafından da desteklenen projenin hem İzmir’in kırsal turizmdeki iddiasını güçlendirmesi hem de rota üzerindeki ilçe ve köyler için ekonomik bir kaldıraç olması planlanıyor.

Büyükşehir Belediyesi’nin Yarımada Projesi kapsamında Karaburun, Çeşme, Urla, Seferihisar, Güzelbahçe, Menderes ve Selçuk ilçelerini birbirine bağladığı Efes-Mimas Yolu’nun da Selçuk bağlantısı üzerinden Efeler Yolu ile birleştirilmesi düşünülüyor.

Kente Göçün Azaltılması Hedefleniyor

Rotanın geçtiği köylerin canlandırılmasıyla kırdan kente göçün azalması, yerelde istihdam yaratılması amaçlanıyor. Bu kapsamda rota üzerindeki köylerde hizmet sektörünü geliştirmeye yönelik eğitimlerin verilmesi ve köylerdeki üreticilerin ürünlerini satabilecekleri pazar tezgâhlarının kurulması planlanıyor. Böylece yöre halkının ekonomik geliri de artacak.

28 Parkur Belirlenecek

Yürüyerek 28 günde tamamlanması planlanan Efeler Yolu ile ilgili bir yıldır fizibilite çalışmaları yürütülüyor. İzmir Büyükşehir Belediyesi proje ekibi ve Ege Üniversitesi bünyesinde oluşturulan Kültür Rotaları Araştırma Grubu (EÜ-KÜRAG) güzergâh üzerindeki dağ köylerinin turizm potansiyeli, köylerdeki üretim, gelenek ve görenekler, göç ve nüfus dağılımıyla ilgili verileri topladı. Efeler Yolu’nun cazibe noktalarını belirledi. Bundan sonraki süreçte cazibe noktalarını birbirine bağlayacak doğal rotalar saptanarak 28 parkur ortaya çıkartılacak.

Proje Yürütücülerinden Yorumlar

İzmir Büyükşehir Belediyesi proje ekibi ve Ege Üniversitesi bünyesinde oluşturulan Kültür Rotaları Araştırma Grubu (EÜ-KÜRAG), Efeler Yolu projesinin detaylarını ve bölgeye sağlayacağı doğal, kültürel ve sosyoekonomik katkıları anlattı.

Doç. Dr. Özgür Özkaya
Efeler Yolu Proje Yürütücüsü, Ege Üniversitesi Spor Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi

“Efeler Yolu’nda her köyü bir markaya dönüştüreceğiz”

Rota üzerindeki köylerde özellikle gençlerden, tarla sahibi olmayan köylülerden ve kadınlardan oluşan mihmandarlar grubu oluşturulacak. Bu kişiler Dağcılık Federasyonu’ndan yürüyüş grubu liderliği eğitimi alacak ve Efeler Yolu’nda rehberlik yapabilecek.

Burada Avrupa’daki önemli kültür rotalarında gördüğümüz mühür sistemini de uygulayacağız. Bu mühür sistemi, köylerin marka değeri taşıyan ürünleri, doğal ya da kültürel değerleri esas alınarak tasarlanacak. Tasarımcılar seçilen simgeleri mühürlere dönüştürecek. 29 köyün ayrı mührü olacak. Bu mühürler yürüyüşçüler isterse, özel olarak tasarlanacak Efeler Yolu pasaportlarına vurulacak.

Doç. Dr. Olcay Pullukçuoğlu Yapucu
Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi

“Efelik kültürel bir değer olarak belleklerde duruyor”

Bazı tarihçiler efelik kültürünün Antik Yunan’a kadar dayandığını söyler ama Osmanlı tarihçileri 19. yüzyılda Atçalı Kel Mehmet’i işaret eder. Milli Mücadele Dönemi’nde Batı Anadolu’nun düşman işgalinden kurtarılmasında efelerin rolü büyük. Efeler kanunsuz işler yaptıkları dönemde de bölge halkı tarafından destekleniyor. Çünkü aynı zamanda bulundukları bölgenin halkını koruyorlar. Efeler hala bir kültürel değer olarak belleklerde duruyor. Proje bu değeri gün yüzüne çıkartıyor.

Doç. Dr. Serdar Vardar
Kâtip Çelebi Üniversitesi Coğrafya Bölümü Öğretim Üyesi

“Doğal ve kültürel zenginliklerinin envanteri çıkarılacak”

Bozdağlar ve Aydın Dağları civarı İzmir’in doğal ve kültürel açıdan en iyi korunmuş bölgelerinden biri. Bayındır ve Kiraz arasında endemik bitki ve yaban hayat varlığı oldukça yoğun. Efeler Yolu projesinin en önemli hedeflerinden biri de rotadaki yerleşimlerin doğal ve kültürel zenginliklerinin envanterini çıkarmak ve bölge halkının bu zenginliklerin farkında olmasını sağlamak.

Prof. Dr. Füsun Baykal:
Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Öğretim Üyesi

“Kırsal turizm yerel kalkınmanın sosyoekonomik kaldıracıdır”

Türkiye’deki kırsal turizm genellikle kendiliğinden gelişen bir süreç olarak işliyor. Oysa kırsal turizm, kırsal kalkınmanın bir yolu. Kırsal turizmin kitle turizminden farkı, yerelde istihdam olanakları yaratması. Bu nedenle kırsal turizm yerel kalkınmanın sosyoekonomik kaldıracı.

Dr. Elif Tunalı Çalışkan
Ege Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Öğretim Üyesi

“Keşfedilmemiş güzergâhlar var”

Küçük Menderes Havzası çok özel bir havza ama tanıtılması gerekiyor. Bazı rotalar bilinse de daha önce keşfedilmemiş önemli güzergâhlar, yeterince önem verilmemiş tarihi ve kültürel yapılar var. Efeler Yolu, rotadaki tüm değerleri görünür hale getirecek.

Çakırcalı ile Kamalı Zeybek

İzmir'in Kavakları türküsünde Çakıcı olarak anılan Çakırcalı Mehmet Efe ile Kamalı Zeybek diye bilinen Mustafa Efe’nin torunları hâlâ Ödemiş’te yaşıyor. Efeler Yolu projesini destekliyorlar. Çakırcalı Mehmet Efe’nin üçüncü kuşak torunu Mehmet Çakırca, büyük dedesinin hikâyelerinin bölgede hala canlı olduğunu vurgulayarak, “Ödemiş, efelik konusunda en önemli bölgedir” diyor.

Kamalı Zeybek olarak bilinen Mustafa Efe’nin üçüncü kuşak torunu Mehmet Kamalı ise “Kamalı Zeybek yöremizde oldukça iyi tanınan bir zeybektir. Kısa ömrü içinde halk arasında kendisini sevdirmiştir” diyor. Efelik kültürünün eşkıyalıktan öte yaşatılması gereken bir kültür olduğunu vurgulayan Mehmet Kamalı, “Bölgenin ulusal ve uluslararası alanda tanıtılmasında bu projeyi önemli bir turistik hamle olarak görüyorum” diyor.

Dr. Özlem Değerli
İzmir Kalkınma Ajansı (İZKA) Projem İzmir Teknik Yardım Masası Danışmanı

“Katılımcı model uluslararası alanda etki yarattı”

Efeler Yolu projesinin en önemli özelliği çok paydaşlı yapısı. Bu model Türkiye için bir örnek. Uluslararası alanda da ilgiyle takip ediliyor.

Kaynak: Bizİzmir Mart / Nisan 2020